İsmail Gaspıralı Fikri Eserleri : Seçilmiş Eserleri 2

Mütefekkirin güncelliğini muhafaza etmekte olan, "Türk ve İslâm dünyasının "modernleşme problemleri konusunu ele alan eser ve yazılarından oluşan bir derlemedir. Avrupa ve Rusya ile nasıl ilişkiler kurulması gerektiğini, Rusya Müslümanlarının sosyal, siyasî ve kültürel hakları uğrundaki mücadelelerini ve düzenlemek istediği Dünya Müslümanları Kongresi hakkındaki teşebbüs ve düşüncelerini açıklar. Rusya, yönetimindeki büyük Müslüman topluluklar sebebiyle artık dünyadaki İslâm devletlerinden biri olduğu gerçeğini kabul etmeli ve Türk-İslâm düşmanlığından, onlara yönelik asimile siyasetinden vazgeçmelidir. Çünkü hem Rusya hem de İslâm âlemi, doğuda "Sarı Irk tehdidiyle, batıda Avrupa emperyalizmi saldırganlığıyla kuşatılmıştır. Rusya ve başta Türkiye olmak üzere İslâm âlemi, bu iki büyük tehlikeden korunabilmek için aralarında ittifak yapmalıdır. Bu eseriyle bir bakıma "Avrasya Birliği teorisini kuran Gaspıralı hem Türk Dünyası hem de İslam âlemi için mücadele eden bir fikir ve hareket adamı olduğunu ispatlar.