1967 Yılı Van-Hakkari Araştırmaları : Tirşin Kaya Resimlerinin Bulunuşu

 Bu yayın Mehmet Özdoğan’ın 1967 yılında Van-Hakkari bölgesinin bir kısmını Muvaffak Uyanık’la birlikte, bir kısmını ise tek başına yaptığı yüzey araştırması ve gezisi ile ilgili yazdığı raporun yarım yüzyıl sonra farklı bir gözle elden geçirilerek kitaba dönüştürülmüş hâlidir. Söz konusu rapor 1967 yılında, Van-Hakkari bölgesi tarihöncesi kültürleriyle ilgili bilgilerin yok denecek kadar az olduğu bir dönemi yansıtması ve 50 yıl öncesi arkeolojisinin bir fotoğrafını vermesi açısından ilginç bir belge niteliğindedir.
Özdoğan’ın bu raporu kitaba dönüştürülürken eklenen iki bölümün ilkinde Muvaffak Uyanık (1905-1975) kişilik olarak ele alınmakta onun öncülük ettiği Tirşin araştırmaları yanı sıra Cumhuriyet’in ilkelerine adanmış kişiliği ve eğitim sistemimizin geliştirilmesi için yaptığı katkılar arkeoloji dünyamıza genel hatlarıyla tanıtılmaktadır. Onun Mehmet Özdoğan’la gerçekleştirdiği bu çalışmanın en önemli sonucu Tirşin kaya resimlerinin ayrıntılı tespiti olmuştur. Bilindiği gibi Muvaffak Bey’i daha sonra başta Ersin Alok gibi diğer araştırmacılar da izlemiş ve zaman içinde de Tirşin kaya resimlerinin bazıları yerinden alınarak Van Müzesi’ne taşınmıştır. Ersin Alok’un bölge ile ilgili bir değerlendirmesi de eserin başında yer almaktadır.
Rapora eklenen ikinci kısımda ise, Mehmet Özdoğan’ın günümüzün bakış açısıyla 1967 yılı çalışmalarının kısa bir değerlendirmesi olarak kaleme aldığı ve “Giriş” olarak tanımladığı bölümde daha çok 1967 yılı çalışmalarının şimdiye kadar dışa pek yansımayan, arka plandaki öyküsü tüm detayları anlatılmaktadır.
1967 yılı Van-Hakkari yüzey araştırmaları sırasında Mehmet Özdoğan’ın dağlık bölgede çektiği her biri önemli etnografik fotoğraflar ise  Van-Hakkari Köyleri; Çocuklar, Büyükler ve Yaşam ile ilgili olanları Ek 4’te Van Çatak, Gürpınar - Hakkari Beytüşşebap Arası Dağlık Kesimde Yaylak Olarak Kullanılan Zomalar, Göçerler, Göçebe Yaşam ile ilgili olanları ise Ek 5’te albüm halinde yer almaktadır.
Arkeoloji ve Sanat Yayınları olarak yeni bir serinin ilk kitabı olarak yayınladığımız Mehmet Özdoğan’ın 1967 yılı Van-Hakkari Araştırmaları ile ilgili bu eser zengin içeriği ile bir yandan bölgede hâlen süren ve bundan sonra yapılacak çalışmalara katkı sağlarken öte yandan Türk arkeoloji tarihini yazanlara da 50 yıl öncesinin ilginç bir kesitini veren ayrıntılı bir belgeleme sunmaktadır.
Nezih Başgelen