Bir Dönüşüm Hikayesi (El Yapımı Mücevherat Ustaları)

Günümüzde Kapalıçarşı'da geleneksel yöntemlerle üretim yapan el işi mücevher ustalığının tarihe karışmak üzere olduğu tezi yaygınlaşmış bir görüştür. Bu görüşe göre önümüzdeki on - on beş yıl içerisinde İstanbul'da tek bir el yapımı mücevher ustası bile kalmayacak ve el yapımı mücevher ustalığı işi yok olacaktır. Bu çalışmada, yaygın şekilde kabul gören bu görüşün sınanmasına çalışılmıştır. Araştırma çerçevesinde Kapalıçarşı'da çok sayıda el yapımı mücevher ustasıyla görüşülmüş, görüşmelerin yorumcu kuram çerçevesinde yorumlanmasına gayret edilmiştir. Söz konusu evrende dış dünyadan farklılaşmış bir iç kültürü inşa edildiği, bu inşamım on beşinci yüzyıl ile yirminci yüzyıl arasındaki beş yüzyıllık süre içerisinde pek az değişikliğe uğradığı yani evrime direndiği gözlemlenmiştir. Söz konusu direnişte, el yapımı mücevher üretiminde üretim biçiminin de neredeyse hiç değişmemesinin önemli rolü olduğu saptanmıştır. Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren üretim biçiminde bilgisayar destekli üretimin üretim ilişkilerindeki değişiklikler, el yapımı mücevher ustalarının kültürel evrelerinde dramatik dönüşümler yaratmış ve yüzyıllardır evrime direnen yapıda sert bir devrime yol açmıştır. Mücevher ustaları evreninde, tarihten gelen kültürel kodlarla, küreselleşmenin getirdiği sermaye odaklı yeni üretim biçimi çarpışmıştır. Bu çarpışmadan, kültürel evrenlerini esnetmeden çıkmaya çalışan el yapımı mücevher ustaları piyasadan çekilmek zorunda kalırken, eski kültürel yapıyı yeni üretim şartlarına adapte edebilen el yapımı mücevher ustaları varlıklarını korumakta ve hatta güçlenmektedirler. Bu çalışmada elde edilen bulgulara göre yaygın görüş olan el yapımı mücevher ustalığının ortadan kalktığı tezi doğru değildir. Son yıllarda meydana gelen şey, üretim biçimindeki dönüşüme uyum sağlanıp sağlanmamasıdır. Söz konusu değişime ayak uydurabilen az sayıda da olsa el yapımı mücevher ustaları vardır ve bu ustalar günümüzde gerek ekonomik gerek de şöhret açısından oldukça iyi yerdelerdir. Bu durum yeni nesillere mesleğin devamı için gereken motivasyonu sağlıyor görünmektedir.